Waarom composteerbare (en vergistbare) kunststoffen niet bij het gft-afval kunnen

We krijgen heel wat vragen van burgers binnen over composteerbare en vergistbare kunststoffen en de verwerking ervan binnen de Vlaamse professionele verwerking - maar ook over hun composteerbaarheid thuis - en dat is heel logisch. Er worden heel wat composteerbare alternatieven op de markt gebracht. Maar kunnen die composteerbare varianten zomaar worden verwerkt in onze composteerinstallaties? En is een niet-composteerbaar wegwerpproduct vervangen door een composteerbaar eigenlijk zoveel beter? Zouden deze kunststoffen ook niet beter vergistbaar zijn? 

Burger duidelijke informatie aanreiken

Burgers willen zich inzetten voor het milieu en zijn erin geïnteresseerd en op zich is dat een goede instelling. Maar wegwerpproducten composteerbaar maken, dat is niet persé duurzamer. Alhoewel het wel vaak zo verkocht wordt. Greenwashing heet dit. Vlaco en de OVAM sloegen de handen in elkaar om deze ietwat ingewikkelde boodschap zo duidelijk mogelijk te brengen. 

Waarom composteerbare kunststoffen niet bij het gft-afval kunnen

Bij het gft-afval in Vlaanderen (let op: gft wordt niet in elke regio selectief ingezameld, informeer je hiervoor bij je afvalintercommunale) kunnen geen composteerbare kunststoffen worden toegelaten. Ook niet wanneer ze een label of logo dragen, dit omwille van de eenduidigheid. Een logo is in dit geval geen sorteerboodschap. En daar zijn verschillende redenen voor:

  • Veel verwerkingsinstallaties doen een voorbehandeling om verontreinigingen te verwijderen (metalen, plastic e.d.). Ook de composteerbare kunststoffen gaan er op die manier vaak al uit, en komen dus nooit in het composteringsproces terecht (Ontdek hier meer over het professionele composteerproces). 
  • De gft‐compostering investeert in de bouw van voorvergistingsinstallaties (hetgeen ook groene energie oplevert). Maar in een vergisting worden de composteerbare kunststoffen niet afgebroken. Er moet rekening gehouden worden met de huidige en toekomstige verwerkingsinfrastructuur in Vlaanderen (lees er hier meer over).
  • Er worden ook composteerbare kunststoffen op de markt gebracht die gebaseerd zijn op natuurlijke materialen, zoals bagasse of palmbladeren. Hiervan kennen we echter niet de totale samenstelling. Denk maar aan de theezakjes en koffiepads, zelfs de ogenschijnlijk papieren versies bevatten 20 tot 30% polypropyleen. Moesten ze toegelaten worden bij het gft-afval, zouden ze op deze manier het eindproduct, de compost, vervuilen.
  • De sorteerboodschap moet eenvoudig en duidelijk zijn. In de winkelrekken zijn naast eventuele composteerbare materialen ook kunststofvarianten beschikbaar. We willen van de burgers niet vragen dat zij dat onderscheid moeten maken. Ook daarom worden composteerbare kunststoffen niet bij het gft toegelaten.

Enige uitzondering vandaag kunnen composteerbare gft-zakjes zijn

Composteerbare zakjes
In sommige Vlaamse regio’s worden composteerbare zakjes als enige uitzondering toegelaten. Dit kan alleen maar als ze de functionaliteit van de installatie niet verstoren. 

De algemene regel is dat de composteerbare kunststoffen niet zijn toegelaten bij het gft-afval. De enige uitzondering zijn de gft-zakjes die in sommige regio’s kunnen gebruikt worden voor de selectieve inzameling van het keukenafval. De gemeente of intercommunale stelt deze zakjes in overleg met de gft-verwerker ter beschikking. In sommige gft-installaties hinderen de zakjes het verwerkingsproces. Het is vanzelfsprekend dat de zakjes dan niet kunnen worden gebruikt. 

Verschil composteerbaarheid in professionele installatie en composteerbaarheid in thuiscomposteersysteem én het feit dat een label geen sorteerboodschap is

 
Label voor composteerbaarheid in een professionele installatie

Label OK compost

Om de composteerbaarheid in een professionele installatie aan te tonen, bestaat er een Europese norm EN 13432. Deze norm stelt dat het composteerbare materiaal binnen een termijn van 12 weken moet composteren. In de praktijk wordt het materiaal echter geen 12 weken gerust gelaten. Het wordt voorbehandeld, gezeefd, gekeerd, enz. Bij die tussenstappen worden er verontreinigingen uitgehaald, waaronder dus ook de kunststoffen die op dat moment nog niet voldoende zijn afgebroken. De norm is dus niet goed afgestemd op de praktijk en daarom kunnen materialen met een label toch niet aanvaard worden bij het gft. Uiteraard levert dit niet alleen in Vlaamse context problemen op. Ook in andere landen zijn composteerbare materialen niet toegelaten bij het gft-afval. 
 
Label voor composteerbaarheid in een thuiscomposteersysteem

Label OK compost home

Voor composteerbaarheid in een thuiscomposteersysteem wordt gesteld dat na 12 maanden bij omgevingstemperatuur ten minste 90 % van het thuiscomposteerbare materiaal door een zeef van 2 mm moet gaan. Composteerbare kunststoffen mogen thuisgecomposteerd worden als ze het ‘ok compost home’-label hebben. Let op: 12 maanden is een lange periode. Er wordt van uitgegaan dat mensen goed nadenken en controleren wat ze op hun eigen composthoop, ‐bak of ‐vat gooien. De producten zijn getest in een labo volgens de beschreven thuiscomposteercondities. Het is dan ook belangrijk dat het thuiscomposteersysteem goed beheerd wordt. 100% garantie geven kan in dat geval nooit. 

Waarom worden deze composteerbare materialen dan op de markt gebracht?

Vlaco pleit er voor dat er meer aandacht zou zijn voor de ganse waardeketen van producten, vooraleer deze op de markt worden gebracht. Een wegwerpproduct composteerbaar maken, is niet persé duurzamer. Een composteerbare verpakking introduceren, wetende dat deze in de afvalfase toch niet gecomposteerd zal kunnen worden, getuigt niet van gedegen producentenverantwoordelijkheid. Deze problematiek heeft Vlaco op federaal niveau aangekaart. Productbeleid is immers federale materie. Toch zijn er ook wel voordelen aan composteerbare en vergistbare kunststoffen. Ze kunnen ervoor zorgen dat er meer organisch materiaal selectief ingezameld wordt, door middel van de gft-zakjes in de keuken. Daarnaast kunnen composteerbare kunststoffen ook een oplossing bieden voor huidige stoorfactoren in de compostering. Denk maar aan theezakjes, koffiepads of fruitstickers die grotendeels uit plastic bestaan. Het organisch materiaal zelf is composteerbaar, maar deze kunststoffen verstoren de compostkwaliteit. Mocht de industrie deze enkel nog maken uit composteerbare kunststoffen, dan kunnen ze mee met het gft-afval en is het probleem van verontreiniging opgelost. 

Platform composteerbare verpakkingen

Na het Vlaco-symposium van vorig jaar over dit thema, is er door Belgian BioPackaging een platform composteerbare verpakkingen opgestart. Vlaco is van bij het begin bij dit overleg betrokken. Doel is om in consensus met alle stakeholders te komen tot een positieve lijst van composteerbare verpakkingen die bij het gft kunnen worden toegelaten, op voorwaarde dat alle producten op de markt werkelijk (thuis)composteerbaar (en vergistbaar) zijn. Belgian Biopackaging en Vlaco hebben dit gezamenlijk standpunt vastgelegd in een position paper, waarvoor verder steun zal worden gezocht bij andere stakeholders. Wordt vervolgd. 

 

Meer lezen over dit thema? 

Meer info over composteerbare kunststoffen en de verwerking ervan

Ontdek veel gestelde vragen over (de verwerking van) composteerbare kunststoffen